Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy

Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Białym Borze to miejsce, które łączy w sobie nowoczesność z głęboką duchowością oraz wyjątkową historią lokalnej społeczności. Położona w niewielkim miasteczku na Pomorzu Zachodnim, niedaleko Szczecinka, świątynia ta stała się nie tylko centrum życia religijnego dla grekokatolików, ale również jednym z najciekawszych przykładów współczesnej architektury sakralnej w Polsce. Jej niezwykła forma i artystyczny wyraz sprawiają, że przyciąga zarówno pielgrzymów, jak i miłośników sztuki oraz architektury.

Historia i znaczenie cerkwi

Parafia greckokatolicka w Białym Borze powstała w 1957 roku, skupiając głównie Ukraińców przesiedlonych tu w ramach Akcji „Wisła” w 1947 roku. Przez wiele lat społeczność greckokatolicka korzystała z tymczasowych miejsc kultu, aż do momentu realizacji marzenia o własnej, wyjątkowej świątyni. W latach 1992–1997 powstała cerkiew, której projekt powierzono wybitnemu artyście Jerzemu Nowosielskiemu, współpracującemu z architektem Bogdanem Kotarbą. Było to spełnienie wieloletnich aspiracji Nowosielskiego, który pragnął stworzyć dzieło totalne – miejsce, gdzie malarstwo i architektura są nierozerwalnie połączone.

W 2007 roku cerkiew została podniesiona do rangi sanktuarium diecezjalnego, a w 2019 roku wpisano ją do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego jako jeden z najmłodszych zabytków w Polsce. Świątynia stanowi dziś nie tylko centrum religijne, ale również ważny ośrodek kultury i edukacji, promujący tradycje chrześcijańskiego Wschodu oraz dorobek Jerzego Nowosielskiego.

Architektura – dzieło Jerzego Nowosielskiego

Cerkiew w Białym Borze to unikatowy przykład postmodernistycznej architektury sakralnej, która nawiązuje do surowych form bazylik starochrześcijańskich. Z zewnątrz uwagę przyciągają proste, geometryczne bryły, niewielkie okienka, wieżyczki oraz podwójnie półkolisty przyczółek. Minimalistyczna elewacja i nietypowe zestawienie kolorów – ciemnozielonych ścian, białych przegród i czerwonych portali – tworzą intrygującą, niemal metafizyczną atmosferę.

Wnętrze cerkwi powtarza układ trójnawowej bazyliki. Centralna, nieco obniżona część zwieńczona jest niewielką kopułą z wizerunkiem Pantokratora – Chrystusa jako Władcy i Sędziego Wszechświata. Czarne kolumny oddzielają boczne galerie od głównej nawy, a ascetyczny nastrój podkreślają kontrasty barwne. Ikonostas został zredukowany do trzech ikon: Ukrzyżowania w prześwicie carskich wrót oraz wizerunków Chrystusa i Marii. W centrum nawy, tuż pod kopułą, umieszczono czerwony sześcienny tetrapod – miejsce przyjmowania sakramentów, zapalania świec i modlitewnych śpiewów.

Cerkiew jest nie tylko miejscem kultu, ale również syntezą artystycznego dorobku Nowosielskiego. To przestrzeń, gdzie malarstwo, architektura, światło i kolor tworzą jednolitą, duchową całość, oddziałującą na każdego, kto przekracza jej próg.

Znaczenie dla społeczności i kultury

Białoborska cerkiew od początku swojego istnienia pełniła rolę nie tylko świątyni, ale także centrum integrującego lokalną społeczność. Co roku, podczas parafialnego święta Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy, do Białego Boru przybywają tysiące grekokatolików z całej Polski północno-zachodniej. Wydarzenie to ma charakter diecezjalny i jest jednym z najważniejszych w kalendarzu religijnym regionu.

Obok cerkwi powstało centrum sanktuaryjno-formacyjne, które pełni funkcję promocyjno-informacyjną, organizując wystawy, konferencje i warsztaty poświęcone sztuce sakralnej oraz tradycji chrześcijańskiego Wschodu. Centrum oferuje także bazę noclegową i wyżywienie dla pielgrzymów oraz turystów, a także sale konferencyjne, co czyni to miejsce ważnym punktem na mapie kulturalnej Pomorza Zachodniego.

Informacje dla odwiedzających

Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy znajduje się w Białym Borze przy ul. Księdza Bazylego Hrynyka 4. Dojazd z Szczecinka zajmuje około 30 minut samochodem. Świątynia jest otwarta dla zwiedzających, szczególnie w godzinach poprzedzających i po nabożeństwach – w niedziele oraz święta w sobotę o godz. 9:00, w dni powszednie o 8:30 lub 17:00 (w okresie zimowym o 8:30 lub 16:00). Wstęp do cerkwi jest bezpłatny, jednak warto wcześniej skontaktować się z parafią w celu umówienia zwiedzania grupowego lub uzyskania informacji o aktualnych wydarzeniach kulturalnych i religijnych. Przy cerkwi znajduje się parking oraz centrum sanktuaryjno-formacyjne z możliwością noclegu i wyżywienia.

Podsumowanie

Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Białym Borze to miejsce, które zachwyca nie tylko swoją architekturą, ale także atmosferą duchowego skupienia i otwartości na dialog międzykulturowy. Stanowi żywy pomnik historii przesiedleń, wytrwałości oraz artystycznej wizji Jerzego Nowosielskiego. Zdecydowanie warto odwiedzić tę świątynię, by doświadczyć niepowtarzalnego połączenia sztuki, tradycji i wspólnoty, które tworzą wyjątkowy klimat tego miejsca.